Ülkemizde görme yetersizliği olan öğrencilerin uygun eğitim ortamların a yerleştirilmeleri Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği’ne göre iki aşamalı tanılama sürecinden sonra RAM’lar tarafından yapılmaktadır. İlk aşama olan tıbbi tanılama görme yetersizliğinin türünü, oluş zamanını, görme duyusunun fonksiyon kaybının oranı ve yetersizliğin nasıl bir gelişim göstereceğini belirlemektir. Belirlenen tıbbi tanım doğrultusunda RAM tarafından yapılan eğitsel tanılama ise, öğrencini gelişim alanlarında ve akademi açıdan neleri yapıp neleri yapamadığının ve neleri öğrenmeye gereksinimi olduğunun belirlendiği süreçtir. Böylece öğrenci kendisi için en uygun ve en az sınırlandırılmış eğitim ortamına yerleştirilebilmektedir.
Görme yetersizliği olan öğrencilerin kendilerine uygun eğitim ortamlarına yerleştirilme süreci, görme kaybının fark edilmesi ile başlamaktadır. Göz hekimi tarafından yapılan müdahaleler doğrultusunda ameliyat, gözlük , ilaç vb. tedavilerle bile görme duyusundan tamamen veya kısmen yararlanamayan çocuk ve ailesi, kendisi için hazırlanan tıbbi rapor ile Rehberlik Araştırma Merkezleri’ne (RAM) yönlendirilmektedir. RAM’ da Özel Eğitim Değerlendirme Kurulu tarafından yapılan eğitsel değerlendirme sonucuna göre çocuğun gelişim alanlarında ve akademik becerilerde yapabildikleri yapamadıkları ve yetersizliğine ek başka bir yetersizliği olup olmadığı ve hangi eğitim kurumundan faydalanabileceğine dair bir rapor sunulmaktadır. Bu rapor doğrultusunda il ve veya ilçedeki Özel Eğitim Hizmetler Kurulu çocuğun eğitim alacağı kurumu onaylayarak eğitim sürecinin başlamasını sağlamaktadır.
Ülkemizde Görme Yetersizliğinden Etkilenmiş Çocuklar İçin Eğitim Ortamları
Yatılı Görme Engelliler Okulları
Yatılı ve gündüzlü olarak hizmet veren özel eğitim okullarıdır. RAM tarafından okula yerleştirilmesi uygun görülen öğrencilere yapılan eğitsel değerlendirmenin içeriğinde işlevsel görme değerlendirilmesi yer almadığı için görme yetersizliğinden farklı düzeylerde etkilenmiş (az gören- kör) ve görme duyusunu kullanmada sahip oldukları beceriler birbirinden farklı düzeyde olan az gören öğrenciler aynı sınıflarda eğitim görmektedir. Bu durumun önüne geçmek için Ankara ili Mitat Enç Görme Engelliler İlkokulu’nda 1998 yılından başlayarak az gören öğrenciler için ayrı sınıflar oluşturulmuş ve bu sınıflar ülkemizdeki diğer görme engelliler okullarında da yaygınlaştırılmıştır. Söz konusu sınıflarda çeşitli ortam ve materyal düzenlemesi yapılarak basılı materyal ile okuma ve yazma eğitimi verilmesi amaçlanmıştır.
Özel Eğitim Sınıfları (Görme Engelliler İçin)
Özel sınıflar normal okul bünyesinde görme yetersizliği olan öğrenciler için açılmış sınıflardır. Yetersizliğe özgü araç gereçleri (Braille daktilo, Braille tablet vb.) barındıran sınıflarda alanında uzman özel eğitim öğretmenleri çalışmaktadır. Özel eğitim okullarının öğrencileri yaşadıkları çevreden soyutlamasına karşın normal okullar bünyesinde yer alan bu sınıflar teneffüsler, beslenme saatleri, kutlamalar ve törenlerde öğrencilerin akranları ile iletişime geçmesi için gerekli ortamı sağlayabilmektedir. Bununla birlikte öğrencilerin yeterliliklerine bağlı olarak resim, müzik, beden eğitimi gibi derslere akranları ile birlikte girmesine olanak tanıyarak, sınırlı bir kaynaştırma ortamına da hizmet edebilmektedir.
Genel Eğitim Sınıflarında Kaynaştırma Eğitimi
Kaynaştırma eğitimi özel gereksinimli öğrencilerin genel eğitim sınıflarında gerekli destek hizmetler sağlanarak eğitim görmesidir. Kaynaştırma eğitiminin görme yetersizliği olan öğrenciler için başarıl bir şekilde gerçekleşmesi için yapılması gerekenler:
- Görme yetersizliği olan öğrenciler için işlevsel görme değerlendirmesi yapılmalıdır. Bu değerlendirme kapsamında öğrencinin sınıfta oturacağı yer, ışıklandırma , öğreneceği yazı sistemi, (basılı materyal ya da Braille kabartma yazı) ve kullanacağı araç gereçlerdeki uyarlamalar belirlenmelidir.
- İşlenen derse ilişkin bilgi ve ödevleri Braille kabartma yazı, ses kaydı veya puntosu ayarlanmış basılı materyale uyarlanmalıdır
- Öğrencinin ihtiyaçları doğrultusunda Braille kabartma yazıyla okuma yazma ve matematik öğretimi yapılmalıdır.
- Öğrencinin gereksinimlerine göre BEP hazırlanmalı ve uygulanmalıdır.
NOT: En az kısıtlayıcı ortam: Yetersizlikten etkilenmiş çocukların normal gelişim gösteren akranları ile mümkün olduğunca bir arada eğitim almasıdır. En az kısıtlayıcı eğitim ortamının temel çıkış noktası normal gelişim gösteren akranları ve çevre ile en üst düzeyde etkileşime girmesini sağlamak olduğu için destek hizmetler düzenli olarak verilerek öğrencinin yatılı okuldan birlikte eğitim ortamına doğru geçişinin mümkün olduğunca hızlı bir biçimde yapılması gerekmektedir.
(Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği ilgili maddesinde ;
İlköğretim okullarında açılan özel eğitim sınıflarında birleştirilmiş sınıf uygulaması yapılır. Ancak, görme ve işitme yetersizliği olan bireyler için açılan sınıflarda bu uygulama 1-5 inci sınıflar arasında yapılır. Bu öğrencilerin 6 ncı sınıftan itibaren akranlarıyla birlikte aynı sınıfta eğitim görmeleri sağlanır.)
GÖRME YETERSİZLİĞİ OLAN ÇOCUKLARIN EĞİTİMİ
Görme engelli çocukların eğitimi, görme engelinin ortaya çıktığı yaşa ve görme engelinin derecesine göre farklılıklar gösterir. Çocuğun eğitim çalışmalarına ne kadar erken başlanırsa netice o oranda yüksek olacaktır.
Görme bozukluğunun derecesi ne olursa olsun bu çocukların okuma – yazma ve çevrelerinde bağımsız hareket etme gereksinimleri bulunmaktadır.
Görme engeli olan çocukların eğitim programında, aşağıdaki alanlarda düzenlemeler yapılmalıdır:
- Okuma – yazma, dinleme,
- Görme kalıntısından yararlanma,
- Oryantasyon ve bağımsız hareket eğitimi,
- Günlük yaşam becerileri ve sosyal beceriler.
Okuma – Yazma – Dinleme
Görme engeli olan öğrencilerden öğrenme amacıyla öncelikli olarak dokunma duyusunu kullanan öğrenciler Braille alfabesi ile öğrenirler. Bu alfabe iki sütunda yer alan altı noktanın çeşitli kombinasyonları ile harflerin, rakamların, noktalama işaretlerinin matematik işaretlerinin, müzik notalarının oluşturduğu bir alfabe sistemidir.
Görme yetersizliği olan çocuklar Braille alfabesi ile yazılmış yazılara parmak uçları ile dokunarak okurlar.Braille alfabesini kullanarak yazı yazmak için iki tür araç vardır. Bunlar;
- Braille daktilosu
- Tablet ve kalemdir.
Braille daktilosu üzerinde altı tane tuşun bulunduğu bir daktilodur. Tuşlardan her biri altı noktadan birini yazmak için işler görür. Yazılan harfte kaç nokta varsa o noktaları yazmak için gerekli tuşlara aynı anda birlikte basmak gerekir.
Tablet ise üzerinde altı noktalı hücrelerin bulunduğu bir yazma çerçevesidir. Yazı tabletinin arasına kağıt uygun şekilde sıkıştırılmakta ve tabletin arasındaki kağıdın üzerine kodlar özel kalemi ile delinmektedir. Kalem, tutma yeri plastik olan çiviye benzer bir araçtır.
Az gören öğrenciler için etkili okuma – yazma aracının seçimi çok önemlidir. Göz hekiminin az gören olarak belirlediği çocuklar mutlaka eğitsel değerlendirmeden geçirilerek basılı materyali okul çalışmaları ve günlük yaşamda etkili olarak kullanabilecek çocuklara basılı materyalle okuma yazma öğretilmelidir
Dinleme Becerileri:
Görme yetersizliği olan bireyler önemli oranda bilgiyi dinleme yoluyla edinirler. Bu bireyler iyi dinleme becerilerine otomatik olarak sahip olmazlar.
Bu nedenle, dinleme becerilerinin geliştirilmesi eğitim programının önemli bir unsurudur.
Dinleme, seslerin farkında olma, sesleri ayırt etme, sesleri anlamlandırma gibi becerileri içerir. İyi dinleme becerisine sahip olmak, çocuğun sözcük dağarcığını, konuşma, okuduğunu anlama ve yazma becerisi üzerinde olumlu etkileri vardır.
Görme yetersizliği olan çocuklar, özellikle ilköğretim ve lise yıllarında konuşan kitaplardan yararlanırlar. Konuşan kitapları etkili bir şekilde kullanabilmek için, iyi dinleme becerilerine sahip olmaları çok önemlidir.
Görme Kalıntısından Yararlanma
Görme kalıntısından yararlanma, kişinin mevcut olan görme kalıntısını kullanmasını öğretmeyi tanımlamaktadır. Bu durum göz hareketlerinin kontrolü, görme duyusuna ait uyarıcıya dikkat, görülen çevreye adaptasyon ve bilgi işlemleri gibi becerilerin uygulamalarını içermektedir. Eğitim olmadan az gören bir çocuk gördüklerinden bir anlam çıkaramamaktadır. Bu nedenle az görenlerin programında görme kalıntısından yararlanmanın öğretimi mutlaka yer almalıdır. Ayrıca, kabartılmış altı noktayla ve büyütülmüş harflerle okuma hızı düşüktür. Buna karşılık konuşan kitaplar aracılığı ile okuma hızı ve böylece öğretimin etkinliği artmaktadır.
Oryantasyon ve Bağımsız Hareket Eğitimi
Görme bozukluğu olan kişiler içinde bulunduğu çevrede nerede olduğunu ve bu çevrede emniyetli olarak nasıl hareket edeceğini bilmelidir.
Oryantasyon ve bağımsız hareketi kazandırmaya yönelik hazırlanan programın amacı güvenli, yeterli ve becerikli hareketlerle bağımsız gezip, dolaşmasıdır.
Hareket özgürlüğünün iki boyutu vardır. Bunlardan birisi zihinsel oryante olma, diğeri ise bağımsız harekettir. Oryante olma görme yetersizliği olan kişinin çevresini ve bu çevreyle kendisinin ilişkisini anlamasıdır.
Bağımsız hareket, özel teknikleri, görme kalıntısını ve geri kalan duyuları kullanarak bir yerden diğer bir yere güvenli ve bağımsız olarak gidebilme becerisidir.
Hareketi tayin etmede kullanılan yardımcı ve araçlar;
- Uzun baston (beyaz baston)
- Rehber köpek
- Gören rehber kişiler
- Elektronik cihazlar
Uzun Beyaz Baston;
1944’te Richard Hoover tarafından geliştirilmiştir. Bağımsız dolaşmada en çok kullanılan araçtır. Uzun beyaz baston yürürken zemine hafifçe dokundurularak sürüklenir. Kullanan kişi, zeminin pürüzlülüğü, delikler, merdivenler ve diğer engeller hakkında dokunma ve yankı aracılığı ile bilgi edinerek harekete geçmektedir. Geleneksel yaklaşıma göre baston kullanımını öğretmek için okul yaşları beklenmekteydi, ancak şu anda pek çok görüş çocuğun yürümede bağımsız hale geleceği zamana kadar bu eğitimin tamamlanması yönündedir. Görme engelli bireylerin güvenli hareket edebilmesi için baston kullanmaları çok önemlidir
Rehber Köpek;
Genellikle okul çağı çocukları için tavsiye edilmemektedir. Köpeğin büyüklüğü, hızlı yürüme adımları ve bakımı genci olumsuz yönde etkilemektedir. Kişinin başka bir özrü yoksa 16 yaşından önce kullanımı önerilmemektedir. Bununla birlikte bastonla yürümeye göre muhtemel tehlikelere karşı daha hızlı tepki verme imkânı sağlamaktadır.
Gören Rehber Kişiler
Görme yetersizliği olan bireyler birçok durumda gören bireylerden yardım almak gereksinimi duyabilirler. Gören rehber, harekette önemli bir özgürlük imkânı sağlamaktadır. Fakat rehbere bağlı olma pek çok açıdan pratik olmamaktadır. Görme yetersizliği olan bireye rehber olmak için nasıl hareket edilmesi gerektiğinin bilinmesi önemlidir.Günlük yaşamda gören bireyler görme yetersizliği olan bireylerin kollarından tutma, çekme gibi pozisyonlarla yardım etmeye çalışmaktadırlar. Rehberle yürüme becerisinin doğru kullanılmaması ile oluşan bu durumlar görme yetersizliği olan kişileri de tehlikelerle karşı karşıya getirmektedir. Doğru rehberle yürüme becerisi için, görme yetersizliği olan kişi kolunu dirsekten bükmeli ve yarım adım gerisinde durarak gören kişinin kolunu dirseğinin yukarısından hafifçe tutmalıdır.Gören kişinin de tutulan kolunu vücuduna yapıştırarak rehberlik ettiği bireyin hareketlerini ( merdiven çıkma – inme)anlamasına yardımcı olmalıdır.
Elektronik Cihazlar
Bağımsız hareketi kolaylaştıracak birçok elektronik cihaz geliştirilmiştir. Ses dalgaları ile yol üstündeki engellerden kişiyi haberdar eden lazerli bastonlar, standart bastona tutturulan lazer araçları bunları arasında sayılabilirler. Bu araçlar çok küçük yaşta kullanmaya başlanarak çocuğun çevreden daha çok bilgi almasını ve bağımsız olmasını sağlayabilir. Ancak, pahalı olmaları, uzun bir eğitim gerektirmeleri ve farklı hava koşullarında problem yaratma ihtimalleri vardır.
Günlük Yaşam Becerileri
Görme yetersizliği olan birey için günlük yaşam becerileri ve sosyal becerileri öğrenip kullanmak çok önemlidir. Yemek pişirmek, kişisel bakım, alışveriş yapma, giysi temizliği bakımı, ev yönetimi, bütçe hazırlama gibi günlük yaşam becerileri ve sosyal beceriler çocuğun yetişkinlikte de bağımsız olabilmesi için mutlaka kazanması gereken becerilerdir. Bu becerilerin kazanılmasında beceri analizi ve programlı eğitim etkili olacaktır. Görme engellilerden görenlere mesaj var! Benimle karşılaştığınızda bocalayıp, ne yapacağınızı bilemez bir duruma düşmeyin. Aşağıdaki hususları hatırlamanız ikimiz için de yararlı olacaktır:
- Ben sıradan bir insanım, yalnızca görmemek gibi bir engelim var. Sesinizi yükseltmenize ya da bana çocukmuşum gibi davranmanıza gerek yok. Ne istediğimi yanımdaki kişiye sormayın- “Kahvesine krema ister mi?”- yerine bana sorun.
- Bağımsız bir şekilde yürümek için uzun bir beyaz baston ya da rehber köpek kullanabilirim veya kolunuza girmeyi rica edebilirim. Kararı bana bırakın ve lütfen koluma sarılmayın; izin verin ben sizin kolunuza gireyim. Yükselti ve çukurları önceden sezebilmem için sizden bir adım geride yürümem gerekir.
- Odada benimle birlikte kimin bulunduğunu bilmek isterim. Lütfen girdiğinizde konuşun. Beni başkalarıyla tanıştırın. (çocuklar dahil). Eğer çevremde kedi ya da köpek varsa, bana söyleyin.Bir odanın veya kabinin veya arabanın yarım açık kapısı benim için bir tehlike oluşturur. “görmek” gibi sözcükleri kullanmaktan kaçınmayın. Bu sözcükleri ben de kullanırım. Sizi gördüğüme sevindim, gibi.
- Bana acınmasını istemem. Ama görme engelliliği yüceltircesine konuşmanızı da istemem. Koku alma, dokunma veya işitme duyularım kör olduğum için ilerlemedi. Bu duyu organlarımı sizden daha çok kullanıyorum ve dolayısıyla, bu duyularla sizin aldığınızdan daha fazla bilgi alabilirim- hepsi bu.
- Eğer sizin misafirinizsem, bana banyoyu, lavaboyu, pencereyi ve hatta- ışık anahtarını- gösterin. Işığın açık olup olmadığını bilmek isterim.
- Eğer çok merak ediyorsanız, sizinle görme engellilik konusunda konuşabiliriz, ama bu benim için eski bir hikâye. Benim, sizin olduğu gibi, birçok farklı alana ilgim var.
- Bir yemekte uyulması gereken kurallarla (sofra adabı) herhangi bir sorunum olmaz.
- Beni sadece kör bir adam/kadın olarak düşünmeyin. Ben yalnızca görme engeli olan bir kişiyim. Yasa sürücülerin, taşıdığım beyaz bastonu gördüklerinde, yol hakkını bana vermelerini gerektirir. Sadece görme engelliler beyaz baston taşıyabilir. Bugün, caddelerde yalnız başına yürüyen daha fazla görme engelliye rastlıyorsunuz. Bunun nedeni sayımızın artması değil, kendi ayaklarımızın üzerinde durmayı öğrenmemizdir.
Görme Yetersizliği Olan Öğrenciler İçin Yapılacak Çevresel Uyarlamalar
Aydınlatma Uyarlamaları
Az gören öğrencilerin görme duyularını kullanabilmeleri için gereken ilk düzenleme bulundukları ortamdaki ışık düzenlemeleridir. Görme yetersizliğinin türüne ve derecesine bağlı olarak bazı az gören bireyler iyi aydınlatılmış ortamlarda daha iyi görebilirken, bazıları loş aydınlatmayı tercih edebilmektedir.
Renk ve Zıtlık Uyarlamaları
En temel hali ile zıtlık nesne ve arka zemin arasındaki gölge farkıdır. Bu fark arttıkça yani nesne ve zemin arasındaki renk farkı belirginleştikçe nesneyi görmek daha kolay hale gelmektedir. Örneğin beyaz zemin üzerine siyah lacivert gibi koyu çizimlerin görülebilirliği beyaz üzerine gri, sarı gibi açık çizimlerden çok daha fazladır. Soluk renkli materyaller yerine parlak renkli materyallerin kullanılması, kapı pencere gibi alanlara dikkat çekmek için renkli bantların yapıştırılması, sınıf ve okul ortamındaki askılık,kitaplık, sıra musluk gibi bölümleri tanımlamak için renkli uyarıcılara yer verilmesi az gören öğrencilerin çevreyi daha aktif kullanmaları için önemlidir.
Büyüklük Uyarlamaları
Optik ve optik olmayan araçlar yardımı ile görme yetersizliği olan öğrencilerin yakın ve uzak görme keskinlikleri desteklenebilmektedir. Basılı materyallerin okunabilmesi için tercih edilen büyüteçler, yazıların puntosunda oynama yapılmadan okunabilirliğini arttırmakta ve öğrencilerin daha fazla yazılı materyale ulaşmasını sağlamaktadır. Bununla birlikte günümüzde kullanılan bilgisayar ve tabletlerdeki fotoğraf çekme, büyütme, ışığı parkalığı ayarlama gibi fonksiyonlar sayesinde az gören öğrencilerin sınıf ortamındaki görsel ve/veya yazılı materyallere erişimi daha kolay hale gelmektedir.
Görsel Karmaşıklık Düzeyi Ayarlamaları
Görme yetersizliği olan öğrencilerin, bulundukları eğitim ortamında daha aktif olması ve ders materyallerinden faydalanabilmeleri için materyallerin ve çevrenin görsel karışıklıktan arındırılması gerekmektedir. Sınıfta karışık fon yaratabilecek perde ve halıların sadeleştirilmesinin yanı sıra kullanılan basılı materyallerdeki resim ve yazılar belirgin çizgi ve renklerle kolay ayırt edilebilir hale getirilmelidir.
NOT: Yetersizliğin türü ve derecesine bağlı olarak görme duyusunu işlevsel biçimde kullanamayan öğrenciler için yapılabilecek çevresel uyarlamaların temelinde bağımsız hareket becerilerini geliştirme ve dokunma işitme duyularını aktif olarak kullanacakları öğretim materyalleri (kabartma yazılar, grafik ve haritalar, Braille cetvel, küp taş kasa vb)kullanma vardır. Öğrencilere mümkün olduğunca gerçek nesneler üzerinden öğretim yapılmalı ve bu öğretimler sırasında yönergeler açık ve anlaşılır bir şekilde verilmelidir. Öğrencilerin rahat hareket edebileceği karmaşıklıktan uzak bir eğitim ortamı sağlanması ve bu ortamda bulunan materyallerin dokunsal olarak etiketlenmesi de öğrencinin bağımsız hareket becerisini geliştirerek çevreyi keşfetmesine imkan verecektir. Bu uygulamalar sırasında sınıftaki işaretlerin yerleri ve temsil ettikleri nesneler /yerler hakkında mutlaka öğrenciye bilgilendirme yapılmalıdır.
Görme Engellilere Yönelik Etkinlikler
Görme engellilerin eğitiminde, görme derecesine göre görme kalıntısından yararlanma ve diğer duyu organlarını kullanarak öğrenmeye yönelik etkinlikler büyük önem taşımaktadır. Görme yetersizliğinden etkilenen çocukların yetişkinleri gözleyip, taklit etmede güçlükleri olacaktır. Çocuğun çevresindeki insanları dokunarak gözlemesi, çeşitli hareketlerin hangi vücut bölümlerine ait olduğunu anlamasını sağlar. (Eğilme, çömelme, tutma vb.) küçük motor becerilerin başarılması büyük ölçüde el-göz işbirliğine dayalıdır. Kör çocuklarda el-göz işbirliği yerine kulak-el işbirliğini geliştirecek etkinlikler önemlidir. Az gören çocuklarda ise, el-göz işbirliğindeki sınırlılıkları ortadan kaldıracak etkinlikler düzenlenmelidir. Küpleri kavanoza biriktirme, küplerle kule yapma, çubuğa halka geçirme, makasla çizgi üzerinden kesme, el-göz işbirliğini geliştirmek amacıyla kullanılabilir.
Görme engellilere yönelik etkinlikler hazırlanırken dokunma ve işitme duyularını hedef alan, doğrudan yaşantılar sağlayan, sözel iletişimi destekleyen etkinliklere yer verilmelidir.
Günümüzde engelliler ve özel olarak görmeyenler alanında spor faaliyetinden bahsedildiğinde ilk akla gelen, satranç olmaktadır. Bunun nedeni satrancın öncelikle bir beyin sporu olması ve sabit bir şekilde bir satranç tahtası başında oynanmasıdır. Bu husus görme engellinin spor yaparken ortaya çıkarabileceği fiziksel harekete dayalı zorlukları baştan ortadan kaldırmaktadır. Satrancın bir özelliği de, görme engellilerin görenlerle birlikte katılabilecekleri ve yapabilecekleri sınırlı sayıdaki spor alanlarından biri ve hatta en başta geleni olmasıdır. Gerektirdiği donanım açısından da satranç kör sporları arasında en kolay ve ucuz olanıdır. Diğer alanlarda özel salonlar ve parkurlar ya da giysiler ve rehberler gerekirken, satrançta temel olarak bir kabartma tahtanın bulunması yeterlidir
Görme Yetersizliği Olan Çocukların Özelliklerine Uygun Araç-Gereçler
Görme yetersizliği olan çocuğun yaşıtlarıyla eşit miktarda bilgiyi elde edip, kullanması için özelliklerine uygun araç– gereçler ve teknolojik destek sağlanmalıdır. Bunların içinde aşağıdaki araçlar sayılabilir.
Braille Alfabesi
Braille Alfabesi iki sütunda yer alan altı noktanın çeşitli kombinasyonları ile harflerin, rakamların, noktalama işaretlerinin, matematik işaretlerinin, müzik notalarının oluşturulduğu bir alfabe sistemidir.
Okuma Tablosu
Okuma yazmaya yeni başlayan çocuklara noktaların yerlerini ve harfleri tanıtmak için kullanılan tablodur
Tablet ve Kalem
Tablet üzerinde altı noktalı hücrelerin bulunduğu bir yazma çerçevesidir. Tabletin arasına kâğıt takıldıktan sonra tahtadan ya da plastikten tutma yeri olan çiviye benzer bir kalemle yazılır. Tablette yazı yazmak için harfleri tersten yazmak gerekmektedir.Okuma-yazmaya yeni başlayan çocuklar, önce 4 satırlık tabletle başlar,sonra büyük tablete geçilir
Braille Rakamları
Braille rakamlarını tanıtmak amacıyla, noktaları kabartma olarak hazırlanmış tablodur.
Küp Kasa – Küp Taş
Matematik işlemlerinin öğretiminde kullanılan ilk aşamadaki materyaldir. Küp şeklindeki taşların üzerinde kabartma olarak sayılar ve işlem işaretleri vardır. Taşlar kasadaki hücrelere yerleştirilerek işlemler yapılır.
Taylor Kasa
Matematik işlemlerinde bir üst aşamasında daha karmaşık işlemlerde kullanılan araçtır. Üzerinde hafif kabartmaların bulunduğu kısa kibrit çöpü şeklindeki materyalin kasadaki hücrelere yerleştirilmesi ile kullanılır.
Abaküs
4. ve 5. sınıflardan sonra kullanılabilen matematik işlemlerinin yapıldığı araçtır. (Hesap makinesi gibi) taşınma kolaylığı ve pratik oluşu nedeniyle tercih edilir.
Braille Daktilosu
Üzerinde altı tane tuşun bulunduğu bir daktilodur. Tuşların her biri altı noktadan birini yazmak için işlev görür. Yazılan harfte kaç nokta varsa o noktaları yazmak için gerekli tuşlara aynı anda birlikte basmak gerekir.
Bilgisayar Yazılım ve Donanımları
Bilgisayar ekranındaki yazıları seslendiren programlar, normal yazıyı braille alfabesine çeviren programlar, bir tarayıcı yardımcıya basılı materyali, bilgisayara aktarıp, seslendiren programlar ve braille çıktısı veren yazıcılar bunlar arasında sayılabilir.
Optik ve Optik Olmayan Yardımcı Araçlar:
Optik araçlar arasında; Teleskopik ve tele mikroskobik gözlükler, ayaklı ve el büyüteçleri, optik olmayan araçlar arasında ise; büyük puntolu kitaplar, konuşan kitaplar, okuma stantları sayılabilir.
Elektronik Yardımcı Araçlar:
Görüntüyü büyütmeye yarayan tepegözler, kapalı devre televizyon sistemleri, sentetik sesle konuşan saat ve hesap makineleri elektronik yardımcı araçlar sayılabilir
Standart ve Elektronik Bağımsız Yazılım Araçları
Okul öncesi dönemde ve yetişkinlerin kullanması için desteklenmiş standart bastonlar, lazer teknolojisi ile engel algılamayı sağlayan bastonlar bu araçlar arasında sayılabilir.
Laboratuar Araçları:
Görme engellilerin eğitimlerinde kullanılan özelliklerine uygun olarak hazırlanmış birçok laboratuar araç – gereçleri sayılabilir.
Aileye Öneriler
- Çocuk hiç göremiyorsa ona becerileri sözel olarak açıklayarak ve birlikte yaparak kazandırınız. Çocuk sizi dinlerken yapmış olduğu beceriyi de parmaklarıyla yoklamasına her defasında izin ve fırsat veriniz.
- Çocuk az görüyorsa görmesinden yararlanarak becerileri kazandırınız
- Bağımsız olarak yapabildiği beceriler varsa nasıl yapabildiğine bakınız. Bundan sonra yapacağı becerileri öğretirken bunlardan yararlanabilirsiniz. Bağımsız olarak becerileri yapmasını teşvik ediniz, zaman ve fırsat veriniz.
- Beceri ya da işi ne kadar yapabildiğini belirleyerek bağımsız olarak yapamadığı yerlerde sadece yardım ediniz.
- Çocuğa sadece her defasında bir beceri ya da bu becerinin bir bölümünü öğretmeyi deneyiniz. Önceki beceri ya da becerinin kolay bir bölümü tamamen öğrenildiğinde becerinin izleyen güç bölümünü öğretmeye çalışınız.
- Becerileri tamamladığında mutlaka ödüllendirin. (Aferin, çok güzel v.b.)
- Görme engelli bir çocuğun tüm gün evde bulunması, evden dışarıya çıkmaması onu topluma hazırlamaz. Görme engelli çocuğun okula gitmesi yaşadığı toplumla daha fazla bütünleşmesini sağlayacaktır.
- Görme engelli çocuğun takılacağı, ya da çarpabileceği eşyaların ve engellerin ayakaltından kaldırılması gerekir. Çocuğun kolayca eşyaların yerlerini bulmasına yardım edecek düzenlemeler yapılmalıdır.
- Yerleri sabit olan eşyaların dışında yaptığımız değişiklikleri her defasında göstermeli ve yerlerini öğretmelisiniz.
- Görme güçlüğü ne kadar erken teşhis edilirse, çocuğa o kadar fazla yardım edilir. (Örn.. erken ameliyat yada ilaçla tedaviyle çocuğa çok fazla şey kazandırmak mümkün olabilir..)
Öğretmene Öneriler
- Öğretmenlerin yapacağı aile ziyaretleri ile, özellikle görme engelli çocukla ilgilendiğinizi söyleyerek ve çocuklarını kabul ederek onlarında çocuklarını kabul etmelerine yardım etmiş olursunuz.
- Görme güçlüğü olan çocuğa tıbbi, çevresel ve eğitsel açıdan yardım edilebilir.
- Görme yetersizliği olan çocuklarda bağımsızlık duygusunu geliştirme çabalarının bir bölümü olarak bu çocukların kendi eğitim kitaplarından ve araçlarından sorumlu olması istenmelidir. Ø Sınıftaki gören çocuk zaman zaman görme yetersizliği olan çocuğa rehberlik yapabilir. Ancak görme yetersizliği olan çocuğun çok fazla bağımlı olmamasına da dikkat edilmelidir.
- Görme Yetersizliği olan çocuklarında sınıftaki her etkinliğe katılması cesaretlendirilmelidir. Eğer onların sınıftaki faaliyetlere katılmaları mümkün olmuyorsa ek etkinlikler düzenlenmelidir.
- Öğretmenin tahtaya bir şey yazarken yazdıklarını yüksek sesle söylemesi her zaman görme engelli çocuk için yararlı olur
- Matematik öğretiminde görülen problemlere ek olarak Fen Bilimleri ve Coğrafyanın çok fazla görsel uyaranlara dayalı olması nedeniyle ek düzenlemelere ihtiyaç olabilir Bu nedenle görme engelliler okullarından materyal ve bilgi alınmalıdır.
- Görme yetersizliği olan çocuğun ödevini tamamlayabilmesi için ek zaman verilmesi uygun olabilir.
- Görenlerle, görme yetersizliği olan çocuklar arasında sosyal ilişkiler cesaretlendirilmelidir.